Μεγάλη αναμένεται η ανάπτυξη του από την αύξηση του τουρισμού
Γράφει ο Παράσχος Ανδρούτσος
Ο οικισμός του Φαναρίου βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο του νομού Ροδόπης και σε υψόμετρο περί τα 16 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας.
Οι κάτοικοί του προέρχονται από πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, οι περισσότεροι από το Μάλ-τεπέ Κεσσάνης, από την Κεσσάνη, από το Κουρουτζούκιοϊ (Κρόταλος) Κυψελών, 4 οικογένειες από την Σκεπαστό, από το Μπεϊστίκη, 2-3 οικογένειες από την Μικρά Ασία και αργότερα εγκαταστάθηκαν 2-3 οικογένειες από την Μυτιλήνη, 2-3 οικογένειες από την Λήμνο με καταγωγή από τα Πριγκηπόννησα, όπως και 2-3 οικογένειες από την Ίμβρο και μια οικογένεια από την Ήπειρο.
Το Κουρουτζούκιοϊ (Κρόταλος) το 1920 είχε 405 κατοίκους στο χωριό υπήρχε η Εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Μετά το 1922 εγκαταστάθηκαν 14 οικογένειες στην Άνθεια Αλεξανδρούπολης και σε άλλα μέρη της Ελλάδος και ένα μέρος εγκαταστάθηκε στο Φανάρι.
Η Κεσσάνη το 1920 είχε 4.000 κατοίκους Έλληνες, είχε Ελληνοδημοτική Σχολή με δύο διδασκάλους και 220 μαθητές και Παρθεναγωγείο με 80 μαθήτριες με μια διδασκάλισσα.
Το Μαλ-τεπέ Κεσσάνης το 1920 είχε 390 κατοίκους. Το 1880 δεν είχε δημοτικό σχολείο και ο ιερέας του χωριού δίδασκε στον νάρθηκα του ναού την ελληνική γλώσσα σε περίπου 20-50 μαθητές. Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-13 κατεστράφη ολοσχερώς ο ιερός ναός των Αρχαγγέλων Ταξιαρχών της πόλης αυτής. Με την συμφωνία των Μουδανιών ο Ε. Βενιζέλος παραδίδει την Αν. Θράκη στους Τούρκους. Έτσι με την αποχώρηση του ελληνικού στρατού την 1/14 Οκτωβρίου άρχισε η έξοδος του ελληνικού πληθυσμού των 250.000 νέων προσφύγων που πέρασαν σε μερικές εβδομάδες τις γέφυρες του ποταμού Έβρου.
Έτσι και οι πρόσφυγες κάτοικοι των χωριών που εγκαταστάθηκαν στο Φανάρι μόλις ενημερώθηκαν άρχισαν τις ετοιμασίες της φυγής. Φόρτωσαν σε κάρα και σε γαϊδουράκια ότι κινητό μπορούσαν, ρούχα, αλεύρι, σιτηρά, εγκατέλειψαν τις κότες, τα γουρούνια και τις γεμάτες αποθήκες τους παίρνοντας μαζί τους τις αγελάδες, τα βουβάλια και τα πρόβατα αφού δε πήγαν στα νεκροταφεία άναψαν τα καντήλια των προγόνων πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς.
Όπως μας διηγείται ο 90χρονος σήμερα Οδυσσέας Τσατσαρίδης οι καταγόμενοι από το Μάλ-τεπέ (Μαλτηνή) Κεσσάνης το 1920 είχε 390 κατοίκους, αυτοί αφού πέρασαν από την γέφυρα του Πέπλου πάνω από τον Έβρο ποταμό μετά από κάποιες μέρες έφτασαν και εγκαταστάθηκαν πρώτα στο Μωσαϊκό Ιάσμου για 6 μήνες περίπου. Επειδή όμως το μέρος αυτό δεν τους άρεσε ανέθεσαν σε δύο άτομα στον Καμπάνταη Άγγελο και στον Κιόρ-Βαγγέλη να ψάξουν για άλλο μέρος εγκατάστασής τους. Πάνω στα άλογα ψάχνοντας για το νέο μέρος εγκατάστασης τους έφτασαν στην περιοχή του σημερινού χωριού. Το μέρος αυτό τους άρεσε και ενημέρωσαν τους χωριανούς τους. Έτσι όλοι μαζί φόρτωσαν πάλι τα πράγματά τους πάνω στα κάρα και ήλθαν σ' αυτήν την περιοχή.
Εδώ υπήρχε το τσιφλίκι του Ρετζέπ αγά με περίπου 10 σπίτια μουσουλμάνων εργατών γης στο τσιφλίκι του και όλων η καταγωγή ήταν από την Βουλγαρία. Το μέρος αυτό ονομαζότανε "Φενέρ" από το Φανάρι-φάρο που υπήρχε στο σημείο για να προσανατολίζονται τα καράβια εκείνη την εποχή γι' αυτό και η ονομασία αυτή παρέμεινε στο χωριό μια και ήταν ελληνική και το νέο χωριό έκτοτε ονομάστηκε Φανάρι.
Μόλις άρχισαν να εγκαθίστανται οι χριστιανοί δίπλα τους οι μουσουλμάνοι αφού πούλησαν τα σπίτια τους σε ορισμένους πρόσφυγες που είχαν χρυσές λίρες έφυγαν όλοι και εγκαταστάθηκαν στην τοποθεσία της σημερινής Αρωγής όπου και έχτισαν το χωριό τους το Σαρή - Γιαρ, την σημερινή Αρωγή και δεν ξεπερνούσαν τότε τα 38 άτομα.
Έτσι ξεκίνησαν να κτίζουν τα σπίτια τους οι υπόλοιποι που δεν αγόρασαν σπίτια από τους μουσουλμάνους στα οικόπεδα που τους μοίρασε η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων παραχωρώντας τους και τα υλικά από δύο σπίτια στον καθένα του εγκαταλειμμένου οικισμού της Νέας Απολλωνιάδας που άφησαν οι πρόσφυγες λόγω της ελονοσίας και εγκαταστάθηκαν στη Νέα Απολλωνία Θεσσαλονίκης και την Απολλωνιάδα Αλεξανδρούπολης. Επίσης και σύμφωνα με τα μέλη παραχώρησαν και από 25-40 στρέμματα σε κάθε οικογένεια. Για εκκλησία χρησιμοποιούσαν μια μεγάλη αποθήκη στο σημείο που βρίσκεται σήμερα ο Πολιτιστικός Σύλλογος. Εκεί μέχρι το 1953 γίνονταν όλοι οι γάμοι, οι βαπτίσεις και ο εκκλησιασμός των πιστών. Σ' αυτήν την εκκλησία ο Νικόλαος Καμπούρης που είχε πάει στα Ιεροσόλυμα είχε βαπτιστεί εκεί γι' αυτό και τον έλεγαν και Χατζή αυτός έφερε από την πατρίδα το 1922 με το κάρο του πολλές εικόνες και τις τοποθέτησε εδώ, όπως το Ρόδο το Αμάραντο που ο Μητροπολίτης Τιμόθεος την έτρεμε γιατί την θεωρούσε πολύ θαυματουργή. Την Κοίμηση της Θεοτόκου που πριν 70 χρόνια περίπου πήρε φωτιά από την καντήλα και ενώ είχε καεί όλο το πλαίσιο της η αγιογραφία ως εκ θαύματος άθικτη, επίσης έφερε και τοποθέτησε μαζί με αυτές και πολλές άλλες εικόνες. Επειδή ο ναός δεν είχε την εικόνα της Αγίας Τριάδος ερχόταν την παραμονή της εορτής ο καντηλανάφτης την έπαιρνε από το σπίτι του Χατζή και την πήγαινε στην εκκλησία για να την προσκυνήσει ο κόσμος και την επομένη δε την επέστρεφε πίσω. Μια πολύ πιστή γυναίκα του χωριού ζήτησε από τον ιερέα επειδή η εικόνα της Θεοτόκου είχε καεί να την πάρει και την τοποθέτησε στο σπίτι της στο δωμάτιο του παιδιού της. Κάθε βράδυ όμως η εικόνα έβγαζε μια λάμψη όπως έλεγε ο γιός της στη μητέρα του, οπότε αυτή την επέστρεψε και την ξανατοποθέτησε στην εκκλησία. Μετά το 1953 με χρηματοδότηση του τότε νομάρχη Νίκογλου και την προσωπική εργασία των χωρικών έκτισαν τη νέα εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Τη νέα εκκλησία την πρωτολειτούργησε ο ιερέας Δημήτριος Μηλιάς με καταγωγή από την Διώνη που είχε πρωτοδιοριστεί στην Μέση και το 1945-46 εγκαταστάθηκε στο Φανάρι. Εφημέριος του ναού σήμερα είναι ο πρωτ. Ευάγγελος Λιάκος. Βόρεια του χωριού υπάρχει και το εξωκκλήσι της Αγίας Μαρίνας.
Κατά την Βουλγαρική Κατοχή του 1941-44 και εδώ είχαμε όπως παντού το ίδιο τροπάριο από τους Βουλγάρους, ξύλο, πείνα, αδικίες, φόβος, κατασχέσεις. Τότε κακοποιήθηκαν πολλοί Φαναριώτες και από το γνωστό βουλγάρικο ξύλο απεβίωσε ο Ευάγγελος Μπαλιάκας που άφησε ορφανά 6 παιδιά. Το αμάρτημά του ήταν ότι είχε μαζέψει από την άκρη της θάλασσας λίγο αλάτι και το κατάσχεσαν οι Βούλγαροι, όταν διαμαρτυρήθηκε τον ξυλοφόρτωσαν και σε λίγες μέρες πέθανε.
Οι χωρικοί λόγω της πείνας έθαβαν μέσα στα σπίτια τους βαρέλια που μέσα έκρυβαν λίγο σιτάρι, αλεύρι ή κάτι άλλο φαγώσιμο και το σκέπαζαν με σανίδια και ψάθες για να μη τα βρουν οι έποικοι.
Ντουρντουβάκια έστειλαν στην Βουλγαρία τον Βασίλειο Γκουντρή, τον Χρήστο Τζαναλή, τον Βασίλειο Γκουντρή του Γεωργίου και ορισμένους άλλους. Κατά τον ξενοκίνητο Εμφύλιο σκοτώθηκαν οι στρατιώτες Βασίλειος Γκουντρής του Γεωργίου που είχε γυρίσει σώος από την Βουλγαρία και ο Χρήστος Γκανίδης.
Στο χωριό ορισμένοι χωρικοί εκτός από τα χωράφια τους είχαν και κοπάδια με βουβάλια, αγελάδες και πρόβατα τα οποία πριν το 1965 σταμάτησαν να τα εκτρέφουν λόγω των δυσκολιών που είχαν με τις άδειες για στάβλους κλπ.
Οι εγκατασταθέντες πρόσφυγες ήταν σχεδόν όλοι φτωχοί αλλά σιγά - σιγά ασχολούμενοι με τις εντατικές καλλιέργειες, την αλιεία, τις ενοικιάσεις δωματίων και τις ταβέρνες άρχισε να ανεβαίνει το βιοτικό τους επίπεδο. Στο χωριό σήμερα λειτουργεί και η επιχείρηση μεταποίησης ψαριών του Αλέξανδρου Βασταρδέλη. Πριν το χωριό διακρίνουμε δεξιά μέσα στην θάλασσα ορισμένες τσιμεντένιες κολόνες. Αυτές είναι οι λεγόμενες "κολόνες του Μεταξά" που το 1935 ο Ι. Μεταξάς είχε φτιάξει ένα λιμάνι και τα τότε καΐκια και καράβια έπλεαν ενδιάμεσα από τις κολόνες έφταναν στην αποβάθρα όπου μέχρι και το 1945-46 περίπου φόρτωναν καρπούζια, σιτάρι και άλλα εμπορεύματα και τα μετέφεραν στον Πειραιά και στα νησιά. Σήμερα υπάρχει η αποβάθρα που έχει σχεδόν σκεπαστεί από τις προσχώσεις όπως και οι κολόνες.
Επί επταετίας πάλι, βόρεια του λιμανιού πριν το χωριό ο τότε νομάρχης Αλαμάνος είχε οριοθετήσει ένα μέρος για την κατασκευή ενός αεροδρομίου τοποθετώντας μάλιστα και ένα ανεμούριο, έπεσε όμως η χούντα και έμεινε το έργο μόνο στα σχέδια. Το ανεμούριο μέχρι πριν λίγα χρόνια υπήρχε ακόμα.
Σήμερα θα μπορούσαν οι κυβερνώντες μια και η κατασκευή του αεροδρομίου έμεινε μόνο στα χαρτιά να δουν σοβαρά το θέμα της σύνδεσης της Ροδόπης με διάφορα νησιά και άλλες παραθαλάσσιες πόλεις της Ελλάδας φτιάχνοντας σταθμό υδροπλάνων στο Φανάρι μια και έχει όλα τα προσόντα.
Από το 1999 το Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας Καβάλας δημιούργησε έναν τεχνητό ύφαλο καταφύγιο αλιευμάτων. Το ύψος της περίπλοκης κατασκευής του υφάλου φτάνει τα 8 μέτρα. Βρίσκεται δε σε βάθος 23 μέτρα, τρία ναυτικά μίλια από τις ακτές του χωριού. Η συνολική έκταση της προστατευόμενης περιοχής είναι 1x3 μίλια εντός της οποίας απαγορεύεται η αλιεία, μετά από αυτήν την κατασκευή παρατηρήθηκε "πληθυσμιακή έκρηξη ψαριών", αύξηση σε ορισμένα είδη 400-800% και σε άλλα διπλασιάστηκε ή τριπλασιάστηκε ο πληθυσμός τους.
Αρχαιότητες
Δύο χιλιόμετρα περίπου πριν τον οικισμό βρίσκεται η Αρχαία Δικαία. Ήταν αποικία της Σάμου και ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ., ο γεωγράφος Στράβων χωροθετεί λεπτομερέστατα την θέση της. Ήταν πόλη - Κράτος και ανήκε στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Τα νομίσματά της φέρουν κεφάλι γυναίκας από την μια μεριά και από την άλλη κεφάλι ταύρου ή πετεινού ή χταπόδι και θαλάσσια χτένια, επάνω γράφουν "ΔΙΚΑΙΑ". Επίσης στην εμπρόσθια όψη των περισσοτέρων νομισμάτων κυριαρχεί ο εικονογραφικός τύπος του Ηρακλή.
Πρόκειται μάλιστα για την πρωϊμότερη παράσταση προτομής του Ηρακλή. Η επιλογή του μυθικού ήρωα δεν είναι τυχαία καθώς παραπέμπει στον γνωστό ηρωικό άθλο του, που εξουδετέρωσε τα ανθρωποφάγα άλογα του Βασιλιά Διομήδη των Βιστόνων εκεί δίπλα τους στην πρωτεύουσά του που βούλιαξε στην λίμνη Βιστωνίδα.
Τον 5ο αιώνα ο Ηρόδοτος την αναφέρει ως "Πόλις Ελληνίς". Επίσης το 480 π.Χ. πέρασε από εδώ ο Ξέρξης στην εκστρατεία του κατά των Ελλήνων. Πολλά ασημένια νομίσματα της πόλης βρέθηκαν στην Αίγυπτο λόγω του εμπορίου που ασκούσαν με τα καράβια τους.
Η επιβίωσή της έφτασε μέχρι τους βυζαντινούς χρόνους. Το 1971 σε ανασκαφική έρευνα από τον Γ. Μπακαλάκη στην θέση Νταούτ-πηγή δίπλα στην λίμνη Βιστωνίδα βορειοδυτικά της Αρχαίας Δικαίας απεκαλύφθησαν λίθινοι και πήλινοι σαρκοφάγοι, λακοειδείς τάφοι, ταφικά αγγεία και πλακοσκεπείς τάφοι με πολλά αξιόλογα ευρήματα. Σήμερα έχει ανακαλυφθεί ένα μέρος του τείχους της και θεμέλια κατοικιών.
Το 2010-2011 η Αρχαιολογική Υπηρεσία με την συνδρομή εθελοντών της λέσχης Lions Κομοτηνής, του Δήμου Κομοτηνής, του Δ.Π.Θ. Θράκης και του Στρατού επιχείρησαν με επιτυχία στην διάρκεια ενός μηνός προγράμματος με αποτέλεσμα να ανακαλυφθούν πολλά αρχαία αντικείμενα, νομίσματα, κεραμικά και άλλα.
Από το Τμήμα Ασφάλειας Κομοτηνής έχουν συλληφθεί 2-3 φορές αρχαιοκάπηλοι πριν χρόνια κατά την διενέργεια παράνομης αρχαιοκαπηλίας στην περιοχή της Αρχαίας Δικαίας. Τα πρώτα χρόνια ορισμένοι κάτοικοι για την ανέγερση των κατοικιών τους χρησιμοποίησαν και υλικά από την αρχαία Δικαία, γι' αυτό κατά την κατεδάφιση της οικίας του Ευάγγελου Σταυρακάκη είχε ανευρεθεί τεμάχιο μαρμάρινου κίονα. Ο καθηγητής Μπακαλάκης είχε αναφέρει ότι στο υπόγειο του ήταν κτισμένο και ένα τεμάχιο δωρικού κίονος 1 μέτρου όπως και στην αυλή του ένας κίονας 1,15 μέτρα.
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Φαναρίου που ιδρύθηκε το 1987 είναι πολύ δραστήριος, έτσι κάθε χρόνο αναβιώνει πολλά έθιμα όπως στις 6 Ιανουαρίου το έθιμο της Γυναικοκρατίας. Έθιμο της μπάμπως, την Καθαρά Δευτέρα προσφέρει την φασολάδα, της Αγίας Μαρίνας προσφέρει κουρμπάνι, στις 15 Αυγούστου έχει την γιορτή σαρδέλας καθώς επίσης πραγματοποιεί και πολλές άλλες εκδηλώσεις.
Σήμερα το Φανάρι είναι από τους πιο οργανωμένους οικισμούς του νομού Ροδόπης, στο χωριό λειτουργεί λιμάνι, Λιμενικός Σταθμός, Κάμπινγκ Υπαλλήλων του Ο.Τ.Ε., ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, πολλές οργανωμένες πλαζ με όμορφες αμμουδερές παραλίες, εγκαταστάσεις θαλάσσιων σπορ, ταβέρνες, μίνι μάρκετ, καφετέριες, επίσης η μεγάλη παραλία της είναι βραβευμένη με γαλάζια σημαία.
Όντως και το Φανάρι δεν έχει να ζηλέψει κάτι από έναν παραλιακό ή νησιωτικό οικισμό της άλλης Ελλάδας, γι' αυτό πρέπει όλοι εμείς να τα θεωρούμε το κόσμημα της Ροδόπης.
